De soldeerbout: een stuk gereedschap waarvan bijna iedereen zich afvraagt waarvoor je het precies gebruikt. Toch is dit gereedschap veel handiger dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. De soldeerbout wordt gebruikt voor het verbinden van twee stukken metaal. Daarom kun je dit gereedschap goed gebruiken voor het maken en repareren van elektrische apparaten of het bouwen van printplaten. Ook kun je de soldeerbout goed gebruiken bij het maken of herstellen van sieraden, leidingen, fietsen of motors.
In dit artikel:
Solderen, wat is dat precies?
Bij het solderen maak je twee metalen aan elkaar vast. ‘Solidare’ is dan ook Latijn voor ‘vastmaken’. Het aan elkaar bevestigen van de twee metalen gebeurt met de hulp van soldeer, een metaal dat (of een legering van metalen die) gesmolten is door warmte die afkomstig is van de soldeerbout. Ook is het belangrijk dat de twee metalen die aan elkaar verbonden moeten worden, vóór het solderen verwarmd worden. Het meest gebruikte soldeer is soldeertin, dat je kunt gebruiken voor het solderen van ijzer, messing, koper en blik. Soldeertin kun je in veel vormen kopen: het is bijvoorbeeld verkrijgbaar als staaf, draad poeder of pasta. Om bepaalde andere metalen aan elkaar te hechten met een soldeerbout, kan het zijn dat je een ander soldeer nodig hebt. Het is in ieder geval belangrijk om ervoor te zorgen dat het soldeer een lager smeltpunt heeft dan de twee metalen die aan elkaar gesoldeerd moeten worden. Veel mensen verwarren solderen met lassen. Bij lassen wordt het materiaal van de te lassen metalen vloeibaar. Dit is niet het geval bij solderen: hierbij wordt alleen het soldeer vloeibaar. Niet alle metalen kunnen met een soldeerbout gesoldeerd worden. Aluminium is bijvoorbeeld niet zomaar te solderen, hoewel dit wel kan met een speciaal vloeimiddel. Over het algemeen wordt er gesoldeerd bij een temperatuur die rond de 350 °C ligt. Wel is het zo dat de temperatuur waarmee gesoldeerd moet worden, afhankelijk is van het soldeer dat je gebruikt. Solderen dat plaatsvindt bij een temperatuur die ligt onder de 450 °C wordt ‘zacht solderen’ genoemd. Solderen boven deze temperatuur heeft de naam ‘hardsolderen’.
Soorten soldeerbouten
Voor het solderen heb je vanzelfsprekend een soldeerbout nodig. Dit gereedschap bestaat in alle soorten en maten. Daarom is het verstandig te weten welke soldeerbout je koopt. De meest verkochte en bruikbare soldeerbout is de elektrische. Deze heeft verschillende voordelen: de temperatuur is (over het algemeen) goed regelbaar en er wordt geen gas voor gebruikt. Een elektrische soldeerbout kan aangesloten worden op het normale elektriciteitsnet. De elektriciteit wordt gebruikt om het verwarmingselement in de soldeerbout op te warmen. Hierdoor wordt de koperen bout aan de voorkant van het apparaat op temperatuur gebracht. Met de hulp van de soldeerbout worden de te solderen metalen verwarmd. Ook wordt door de bout het soldeer naar buiten gebracht. De elektrische soldeerbout heeft als groot voordeel op andere soorten soldeerbouten (bijvoorbeeld gassoldeerbouten en soldeerpistolen) dat de temperatuur ervan vaak geregeld kan worden met een knopje. Hierdoor verandert de temperatuur niet tijdens het gebruik van het apparaat. Let wel op met de soldeerbout: bepaalde onderdelen kunnen gloeiend heet worden!
Soldeertin, hoe zit dat?
Bij het solderen met een soldeerbout gebruik je een bepaald hechtmiddel: soldeer. Hiervan bestaan er verschillende soorten. Het meest gebruikte soldeer is soldeertin. Dit is alleen bruikbaar bij de metalen ijzer, messing, brons, blik, brons en koper. Vaak bevat soldeer een kleine hoeveelheid lood. Als dit het geval is, is het verstandig ervoor te zorgen dat de werkruimte waarin je met de soldeerbout aan de slag gaat goed geventileerd wordt. Nog beter is het aanschaffen van een soldeerrookafzuiger, die de ontstane giftige dampen wegzuigt. Ook het gebruiken van een loodvrij soldeer is mogelijk. Wel is het dan nodig om een hogere soldeertemperatuur te gebruiken dan bij normale soldeertin. Het kan zijn dat het soldeer niet goed hecht aan de metalen. Dit ontstaat doordat het werkoppervlak niet schoon genoeg is. Meestal volstaat gewoon reinigen, soms is het nodig om een soldeerpasta of soldeervet te gebruiken. Deze producten zorgen ervoor dat de metalen beter aan elkaar gehecht worden. Om soldeertin te verwijderen bestaan er verschillende middelen, zoals desoldeerlint.
Wat heb je nodig om te solderen?
Voor je beginnen kunt met solderen, heb je een aantal dingen nodig. Het belangrijkste is natuurlijk de soldeerbout. Meer informatie over soorten soldeerbouten vind je in een volgende alinea. Ook soldeer, in de meeste gevallen soldeertin, zul je nodig hebben. Het solderen kun je het beste doen op een stabiele ondergrond die niet licht ontvlambaar is. Een ander onmisbaar stuk gereedschap naast de soldeerbout is de ‘derde hand’, een instrument dat zorgt dat je je handen vrij hebt. Om te beginnen met solderen, is de werkruimte idealiter opgeruimd: dit zorgt ervoor dat er optimaal overzicht is bij het solderen. Ook is het handig om, als het solderen precies moet gebeuren, een loeplamp in de buurt van de soldeerbout te gebruiken. Verder kunnen een schuursponsje, soldeerreinigingsmiddel en een mesje handig zijn voor het schoonmaken van de te solderen metalen.
Reinigen, verwarmen en solderen
Nadat alle benodigdheden zijn opgezocht, kan begonnen worden met het reinigen van de te solderen metalen. Hiervoor is het soms nodig om sterke schoonmaakmiddelen te gebruiken. Het is in ieder geval belangrijk om ervoor te zorgen dat al het vet en vuil van de metalen verwijderd is. Ook een schuursponsje kan hierbij van pas komen. Hierna kun je de metalen eventueel bevestigen in de derde hand. Controleer dit tijdig. Als je klaar bent met het reinigen en bevestigen, kun je de soldeerbout op temperatuur brengen. Het kan zo zijn dat de soldeerpunt gereinigd moet worden. Pas als de soldeerbout op temperatuur is, kun je beginnen met solderen. Dit doe je door de metalen tegen elkaar te houden. Ertegenaan houd je de soldeerpunt totdat de onderdelen opgewarmd zijn. Over het algemeen duurt dit niet langer dan enkele seconden. Hierna kun je het soldeer toevoegen. Houd de soldeerpunt stil en zorg dat het soldeer zichzelf verspreidt over het metaal. Zorg ervoor dat de metalen tijdens het drogen niet bewegen: dit voorkomt dat de metalen niet goed hechten. Als het tin dof is geworden, is het gestold en zijn de metalen aan elkaar bevestigd. Na afloop van het solderen is het verstandig de soldeerpunt te reinigen. Hiervoor bestaan speciale soldeerreinigingsmiddelen. Zo blijkt het: solderen, het lijkt een stuk moeilijker dan het is!
